Beleidsvrijheid inkomensondersteuning ter discussie

Demissionair ministers Schouten en Van Gennip schrijven in een brief aan de kamer dat het eindrapport van de Commissie sociaal minimum fundamentele vraagstukken in de inrichting van het stelsel van inkomensondersteuning raakt. Er is sprake van ‘ongelijkheid in gelijke gevallen’, en dit vraagstuk zal volgens de bewindspersonen ‘worden bezien in het geheel van de verantwoordelijkheidsverdeling tussen rijk en gemeenten.’

Bestaanszekerheid

De Commissie sociaal minimum deed in haar rapport tal van aanbevelingen om de bestaanszekerheid te vergroten. De reactie van het kabinet zit echter vol met verwijzingen naar reeds ingezet beleid. Er wordt al veel gedaan, zo lijkt de boodschap. Zo wordt in de brief verwezen naar de op Prinsjesdag aangekondigde koopkrachtmaatregelen als de verhoging van de huurtoeslag en het kindgebonden budget. Dit geeft (minstens voor een deel) invulling aan de door de commissie aanbevolen verhoging van het besteedbaar inkomen.

Demissionair

Hetzelfde geldt voor aanbevelingen over de aanbeveling om te investeren in een realistisch activeringsbeleid. De beoogde herziening van de participatiewet zou daar al voldoende invulling aan moeten geven. Kwetsbare mensen met schuldenproblematiek zouden al geholpen zijn met de door het rijk toegezegde 50 miljoen extra aan gemeenten om vroegsignalering te verbeteren. Al met al kondigen de demissionair bewindspersonen in reactie op de aanbevelingen van de commissie vrijwel geen nieuwe acties aan. 

Nieuw kabinet

De meest fundamentele aanbevelingen vanuit het commissierapport zijn dan ook aan een nieuw kabinet, schrijven Schouten en Van Gennip. Hierbij valt onder meer te denken aan de aanbevelingen ten aanzien van een nieuwe minimumnorm en de verdere inzet op vereenvoudiging van de inkomensondersteuning. Zo ook de verhouding tussen rijk en gemeenten. De commissie adviseerde bijvoorbeeld om zoveel mogelijk zaken landelijk te regelen, en voorwaarden voor lokale regelingen te harmoniseren.

Ongelijkheid

Er zijn namelijk aanzienlijke verschillen tussen de beschikbaarheid van inkomensondersteuning in verschillende gemeenten. Waar iemand woont kan honderden euro’s per maand schelen. 'Heel veel lokaal minimabeleid is juridisch niet afdwingbaar. Denk aan rechtsbijstand bij schuldhulp, en al die kinderpakketten, zoals schoollaptops. En dat geldt helemaal voor informele voorzieningen zoals de voedselbank. Het ontbreken van een goede wettelijke borging pakt nadelig uit voor de lage inkomensgroepen. Zoiets moet landelijk geregeld worden’, zei commissievoorzitter Godfried Engbersen recent nog tegen Binnenlands Bestuur.

Verantwoordelijkheidsverdeling

Die conclusie lijkt het kabinet te onderschrijven. In zoverre dat de huidige demissionair ministers een heroverweging van de takenverdeling sinds de decentralisatie lijken te overwegen. Hoewel er tijdens de decentralisatie bewust voor is gekozen om gemeenten in specifieke situaties maatwerk te laten leveren en beleidsvrijheid te geven is de uitkomst namelijk minder gewenst dan gehoopt. ‘Ongelijkheid in gelijke gevallen kan ongewenst zijn. Dit vraagstuk zal moeten worden bezien in het geheel van de verantwoordelijkheidsverdeling tussen rijk en gemeenten.’