Met zijn typetjes kon cabaretier Paul van Vliet het publiek formidabel vermaken

Paul van Vliet had al in 2004 afscheid genomen van zijn rijkgeschakeerde cabaretcarrière – na circa vijftien avondvullende theatershows, waarmee hij meer dan dertig jaar lang veelomvattende tournees maakte. Maar omdat zijn publiek hem trouw bleef, speelde hij daarna nog jarenlang met veel succes voorstellingen op zondagmiddagen in de Koninklijke Schouwburg in zijn geboortestad Den Haag. En toen zijn autobiografische verhalenbundel Heimwee naar morgen (2021) een bestseller werd, liet hij zich nog menigmaal overhalen om op te treden op voorleesavonden. Zijn vitaliteit liet hem nog steeds niet in de steek. Totdat hij dinsdagavond overleed, na een kort ziekbed, op 87-jarige leeftijd.

Wat hij wilde worden, wist Van Vliet aanvankelijk niet. Journalist misschien, of sportleraar. Zonder vastomlijnd plan ging hij geschiedenis studeren aan de Leidse universiteit. Een jaar later stapte hij over naar de studie rechten. Maar intussen had hij met een groepje medestudenten een cabaretclubje gevormd onder de naam Leidsch Studenten Cabaret. Een van die medestudenten was Liselore Gerritsen, met wie Van Vliet in 1963 trouwde – het jaar waarin hij ook afstudeerde. Hun eerste programma heette Laat je zoon studeren. „Het cabaret is niet polemisch, scherp of gewaagd”, schreef het Algemeen Handelsblad, „maar altijd vriendelijk spottend.” Na hun afstuderen veranderde de naam in PePijn. En zo heette ook het theatertje dat het groepje een jaar later in eigen beheer vestigde in twee pakhuizen in de Nieuwe Schoolstraat in Den Haag. Tot op de dag van vandaag biedt theater PePijn een belangrijk onderdak voor beginnende cabaretiers en gevestigde namen die try-outs willen spelen.

Verlovingsfeest Beatrix

Paul van Vliet, die allengs de centrale figuur van het groepje was geworden, werd op 17 februari 1966 in één klap een bekende Nederlander, toen hij in de Ridderzaal het verlovingsfeest van prinses Beatrix en prins Claus luister bijzette met een conference die rechtstreeks op de televisie werd uitgezonden. Op verzoek van Beatrix, die hij in Leiden als studiegenoot had leren kennen. Hij zong ‘Den Haag met je lege paleizen’, een weemoedig chanson van eigen hand, en bood Claus een multifunctionele regenjas aan. „U kunt er ook op zitten”, zei hij. „Met z’n tweeën. Als u bijvoorbeeld moet wachten, ergens.” Het verloofde paar, lachend op de eerste rij, liet duidelijk zien dit soort ironische grapjes wel te kunnen waarderen.

Zijn optreden verdeelde de kijkers in verschillende kampen. Een behoudend deel van het volk vond hem vrijpostig, terwijl de tegenstanders van de monarchie – die zich tevens verzetten tegen het huwelijk met een Duitser – hem de spottende bijnaam ‘Oranje Paultje’ gaven. Maar door een groot deel van het publiek werd de prille cabaretier met lof overladen. Wim Kan noemde hem „de jeune premier van het Nederlandse cabaret”.

Onvermijdelijk leidde zijn conference naar het eind van de cabaretgroep PePijn en het begin van een solocarrière. In de zomer van 1970 was het zo ver. In de grote zaal van het Kurhaus in Scheveningen speelde Van Vliet het programma Een avond aan zee. Daarna begonnen de grote tournees. En alle shows trokken na afloop ook nog een miljoenenpubliek via de tv-registraties.

Formidabele typetjes

Van Vliet creëerde typetjes die op grote schaal werden nagedaan, in vrienden- en familiekring. Zoals de ietwat benevelde Bram van de Commune, de dikdoende Majoor Kees (‘mannen, luisteren!’), de keuterboer die zijn bedrijf tot toeristenattractie heeft gemaakt (‘dat zijn leuke ding’n voor de mens’n’) en de populaire Haagse Benny. Die conferences hebben niet allemaal de tand des tijds volledig doorstaan, maar wat blijft, is de bewondering voor een artiest die het publiek zo formidabel kan vermaken. Zo’n typetje als de majoor staat nog recht overeind.

Tegelijk was Paul van Vliet ook een chansonnier op hoog niveau. Mede door de lieflijk swingende melodietjes – vaak van zijn begeleider Rob van Kreeveld – zijn veel van die liedjes ware klassiekers geworden. Het gevoelige nummer ‘Meisjes van 13’ heeft zelfs de Top-10 gehaald, evenals het luchtig troostende ‘Veilig achterop bij vader op de fiets’. Terwijl het neerslachtige ‘De zee’ blijk gaf van een vroeg milieubewustzijn: ‘De zee heeft me verteld dat-ie zo moe is/ hij zei dat-ie er zeer beroerd aan toe is…’

Alles bij elkaar heeft Paul van Vliet zodoende een magnifiek, kleurrijk oeuvre nagelaten waardoor hij een van de veelzijdigste cabaretiers van het land is geworden. De jeune premier werd een éminence grise voor wie een diepe buiging een passend gebaar is.

Paul van Vliet werd in één klap bekende Nederlander toen hij een conference gaf bij de verloving van prinses Beatrix en prins Claus. Hij groeide uit tot een van de veelzijdigste cabaretiers van het land.