Middin is een van de 23 zorgaanbieders die hebben deelgenomen aan de Innovatie-Impuls Gehandicaptenzorg. Het project liep van september 2019 tot juli 2022 en is dit voorjaar geëvalueerd en krijgt binnen het programma Volwaardig Leven een vervolg. De verschillende trajecten gingen uit van de behoefte van mensen met een beperking. Het draaide vaak om zelfredzaamheid en eigen regie. Middin maakte gebruik van MijnEigenPlan, een applicatie die mensen met een beperking kan ondersteunen structuur in hun dagen te brengen. De zorgorganisatie was al langer bekend met deze app en andere onderdelen van MijnEigenPlan, zoals de digitale informatieborden. ‘In 85 procent van onze locaties hangen schermen waarop cliënten de dagplanning kunnen zien’, vertelt Marie-José Redeker. ‘Veel cliënten en medewerkers zijn er al mee bekend, maar het gebruik blijkt nog altijd lastig. Veel hangt af van de digitale vaardigheden binnen een team.’
Te ingewikkeld
Middin zette MijnEigenPlan gericht in bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel. ‘NAH-zorg is een specialisme van Middin’, vervolgt Redeker. ‘Maar voor een groot deel van deze doelgroep bleek het gebruik van MijnEigenPlan best ingewikkeld. Het vroeg veel aanpassing en hulp van de begeleiders.’
Toch wil Redeker het project niet mislukt noemen. ‘Het is voor deze groep nog niet volledig tot z’n recht gekomen. Dat is voor ons leerzaam. Het kan gewoon beter. De volgende keer moeten we niet een doelgroep aanwijzen en daar een innovatie op loslaten. Nee, we kunnen beter eerst via het behandelteam en de naasten van cliënten erachter komen voor wie iets wel of niet geschikt is en het dan gericht aanbieden. Als dat werkt, ontstaat vanzelf een olievlekwerking.’
Gedragsverandering
Dat de toepassing van een nieuwe technologie niet helemaal het gewenste resultaat geeft, is volgens Redeker geen reden om ermee te stoppen. Middin doet sinds 2020 mee aan het project Digiredzaam in Den Haag. In de regio heeft Middin de handen ineengeslagen met een aantal organisaties, die ook meer zorgtechnologie willen aanschaffen en inzetten. Denk hierbij aan andere zorginstellingen, zoals Cardia en Parnassia, maar ook aan de gemeente Den Haag. Het samenwerkingsverband heeft subsidie gekregen om zorgtechnologie onder de aandacht te brengen bij alle inwoners van Den Haag.
Gedragsverandering speelt wel een grote rol bij de acceptatie van technologie, erkent Redeker. ‘Maar gedragsverandering heeft tijd nodig. Het gaat om de gedragsverandering bij medewerker én cliënt. Je ziet dat mensen die een netwerk hebben sneller op de hoogte zijn van mogelijkheden.’
Bekostiging
Voor de toepassing en vooral de uitrol van technologie blijkt ook de bekostiging nog altijd een barrière. ‘Regelmatig is de bekostiging onderwerp van gesprek. Waar horen de kosten van zorgtechnologie binnen de organisatie? In het project Digiredzaam neemt de stichting Sociale Fondsen Den Haag de bekostiging voor het jaar 2023 voor haar rekening. Voor de periode daarna zijn we in gesprek met de zorgkantoren.’
Onbekendheid
Of het zo wel snel genoeg gaat met de zorgtechnologie, kan Redeker naar eigen zeggen niet beoordelen. ‘Het is steeds zoeken naar oplossingen die de drukke zorgmedewerker ontlasten. Tegelijkertijd is er al heel veel, maar is er te weinig bekend. Die onbekendheid speelt in alle lagen van de zorg, van medewerkers tot managers. Soms zie je dat iets dat tien of vijftien jaar geleden innovatief was, nu nog zo wordt gezien. Maar we zijn al zeven haltes verder. Vijf jaar geleden ging het nog over voorleesapps, maar die functie zit nu gewoon op de smartphone?’
Communicatie is essentieel, stelt Redeker. ‘Toen ik drie jaar geleden naast communicatie ook innovatieprojecten ging ondersteunen, kreeg ik te horen: wat slim, dat moet eigenlijk in het profiel van alle projectleiders. Ik ben geen techneut, maar ik kan wel enthousiasme overbrengen. Daarom traint Middin ook zorgmedewerkers op zorgtechnologie. Zij zijn onze ambassadeurs en kunnen een ‘klantreis’ begeleiden.’
Acht lessen
Organisaties die hebben deelgenomen aan de Innovatie-Impuls Gehandicaptenzorg hebben veel van het project opgestoken, zo bleek uit de eindrapportage over het programma. De organisaties hebben versneld en op duurzame wijze zorgtechnologie geïmplementeerd. Daarnaast heeft de Innovatie-impuls kennis opgeleverd over succesvolle werkwijzen en processen. De acht belangrijkste lessen over de implementatie van zorgtechnologie, specifiek in de gehandicaptenzorg, op een rij.
- Geen succes zonder inbreng cliënten
De samenwerking met cliënt en naaste is een voorwaarde voor succesvolle en duurzame implementatie van de technologie. Wanneer de technologie niet goed aansluit bij de vraag/behoefte van de cliënt of niet gebruikersvriendelijk is, zal de cliënt de technologie uiteindelijk niet gebruiken. - Duurzaam implementeren = samenwerken in de zorgorganisatie
Het menselijke aspect is minstens zo belangrijk als het technische aspect. Uiteindelijk zorgt succesvolle samenwerking tussen mensen voor verandering. Het is noodzakelijk om vroeg in het implementatietraject de samenwerking te organiseren met alle betrokkenen bij de zorg, cliënten, naasten, zorgverleners, begeleiders, behandelaren, IT-/ict-collega’s, communicatiespecialisten, vrijwilligers, innovatie- en andere managers en bestuurders. - Duurzaam implementeren vraagt tijd en aandacht; van probleemanalyse tot opschaling
Het is belangrijk om goed de tijd te nemen een gedegen analyse van het zorginhoudelijke vraagstuk en van de organisatorische en technologische/ict-context te maken. Maar ook het verwerken van evaluatiepunten en een goede voorbereiding vergen tijd en aandacht. - Weet wat je koopt, en waarom
Slimme inkoop van technologie is een kritische factor voor duurzame implementatie. De kennis over hoe je het product kan beoordelen (in termen van levensduur, garantie, technisch onderhoud), hoe je het goede gesprek hierover met de ontwikkelaar of leverancier voert, en over de spelregels voor contractering met het zorgkantoor over de inzet van technologie. - Planmatig en projectmatig werken is essentieel
Juist omdat er zoveel elementen belangrijk zijn om tot een succesvolle, duurzame implementatie te komen helpt het enorm om het gestructureerd aan te pakken, waarbij kritische randvoorwaarden zijn:
– een visie en strategie op innovatie;
– duidelijke afspraken over rolverdeling en verantwoordelijkheden;
– digitale vaardigheden van medewerkers;
– goede ict-infrastructuur;
– financiering van implementatie en gebruik van technologie.
In aanvulling op de randvoorwaarden zijn er andere aandachtspunten. Denk aan: cliënten en medewerkers betrekken tijdens het hele traject en de technologie kiezen en testen, zoals beschreven in de Innovatie-Route. - Onderzoek maakt de implementatie beter
Onderzoek en gebruik van data helpen ook bij de implementatie. Onderzoek naar de toegevoegde waarde van de technologie start met het expliciet maken van de zorginhoudelijke vraag vanuit de cliënt en de verwachtingen welke bijdrage de technologie hieraan zal leveren. En daaruit blijkt dan vaak al dat – naast de inzet van technologie – gewerkt moet worden aan kennis, draagvlak of training. - De effectiviteit van de technologie hangt af van de kwaliteit en zorgvuldigheid van de implementatie
Zonder aandacht en tijd voor een duurzame aanpak slaagt de meest veelbelovende technologie niet, zeker als het om substantiële veranderingen in het zorgproces gaat. Aan de organisatiekant zijn er randvoorwaarden: de eerstelijnsondersteuning voor technische vragen en het technisch beheer moeten op orde zijn, bepaalde digivaardigheden en aanjagers binnen de teams zijn nodig. Ook moet een technologie aan een aantal voorwaarden voldoen, zoals een Technology Readiness Level, minimumwaarde 8 (TRL), CE of eventueel Medical Device Regulation (MDR-)keurmerk, en er moet een Service Level Agreement (SLA) zijn. - Samen kom je sneller verder
Binnen de Innovatie-impuls is intensief samengewerkt tussen de organisaties. Organisaties wisselden kennis en ervaringen met elkaar uit. Hierdoor konden zij gebruikmaken van elkaars succesvolle methodes of valkuilen van anderen vermijden. Ook hoefde niet elke organisatie het wiel opnieuw uit te vinden.
